We gebruiken beter luistertaal dan Engels

Het wordt tijd dat we afstappen van het idee dat Engels de beste keuze is, als we met een anderstalige praten. Dat is de stelling van de projectgroep Luistertaal van de Universiteit Utrecht. Waar ze voor pleiten: spreek eerst je eigen taal, daar begrijpen niet-Nederlandstaligen soms meer van dan je denkt!

Als twee mensen uit verschillende landen met elkaar willen communiceren, schakelen ze gemakkelijk over op het Engels. Toch zullen ze elkaar daarom niet altijd beter begrijpen. Laten we het gebruik van Engels in meertalige situaties vervangen door luistertaal.

Let’s face it, de Engelse taal is op dit moment in veel internationale organisaties en bedrijven de beleidstaal, of een van de beleidstalen. Men schrijft documenten in het Engels, vergadert in het Engels ... Ook tijdens informele gesprekken voert het Engels vaak de boventoon. Men kan zich afvragen hoe efficiënt deze toewijding aan het Engels als lingua franca is. Wie deze taal onvoldoende beheerst, loopt achter op het gebied van communicatie. Dat kan belangrijke gevolgen hebben, bijvoorbeeld bij onderhandelingen.

Er zijn andere communicatiemogelijkheden voor internationaal beleid. Een daarvan is luistertaal. Dat is een vorm van communicatie waarbij de spreker een andere taal spreekt dan de toehoorder, maar beiden kunnen elkaar toch goed verstaan. Het huidige beleid aanpassen en ruimte creëren voor luistertaal heeft een aantal voordelen. Zo spreekt iedereen - uitzonderingen daargelaten - zijn moedertaal altijd beter dan een later aangeleerde tweede taal. Door mensen hun eigen taal te laten spreken, zullen zij zich dus beter kunnen uiten, wat de communicatie kan bevorderen.

Een andere reden waarom we beter luistertaal gebruiken dan het Engels, zijn de voordelen die het oplevert op het gebied van taalverwerving. Wanneer men over passieve kennis van een bepaalde taal beschikt, is de overstap naar het spreken en schrijven van die taal makkelijker. Tegenwoordig overheerst het Engels zo sterk, dat zelfs mensen die een tweede taal actief beheersen, soms niet eens de kans krijgen om deze te gebruiken. Naar het buitenland gaan om een tweede taal te oefenen is niet altijd vanzelfsprekend. Zeker niet wanneer mensen overschakelen op het Engels zodra ze beseffen dat ze met een buitenlander te maken hebben.

Dr. Jan ten Thije, universitair docent interculturele communicatie aan de Universiteit Utrecht, doet al enige tijd onderzoek naar luistertaal. Hij is ervan overtuigd dat luistertaal het Engels als lingua franca op bepaalde gebieden zou kunnen vervangen. “De vraag blijft: wanneer gebruik je luistertaal het beste? Luistertaal is een keuze, maar hoeft niet per se de beste keuze te zijn. Mensen zullen heel vaak Engels gebruiken in meertalige situaties, maar ook dat is niet altijd de beste oplossing. Dus wat je eigenlijk wilt proberen uit te zoeken is: wanneer gebruiken mensen welke talige vorm op de beste manier? En hoe kunnen ze zich daar het prettigst bij voelen?”

Of de constante focus op Engels in de politiek, het bedrijfsleven, en ook op scholen, de beste optie is, is minstens een discussie waard. Er zijn alternatieven, zoals het gebruik van luistertaal. Niet alleen verdienen ze een kans, ze zouden ook wel eens verrassend nuttig kunnen zijn. Nuttiger dan het Engels.

Deze column werd geschreven door de studenten van het project Luistertaal van het Honourscollege van de Faculteit Geesteswetenschappen aan de Universiteit Utrecht: Collin Gorissen (student Muziekwetenschap), Jolien van Hekke (studente Liberal Arts and Sciences), Tessa Mulkens (studente Wijsbegeerte), Heleen Oomen (studente Spaanse Taal en Cultuur) en Maaike Tol (studente Theater-, Film- en Televisiewetenschap). De projectgroep produceerde in opdracht van de Taalunie een documentaire over luistertaal.