Straks leest niemand nog een boek

Column
Geert Joris

“Lezen en schrijven moeten blijkbaar geen basisvaardigheden meer zijn. We zijn generaties aan het voorbereiden op een taal- en letterenkaalslag.” Tot deze sombere conclusie komt Geert Joris van Boek.be. Bent u het met hem eens?

Geert Joris is directeur van Boek.be, dat de belangen verdedigt van boekverkopers, uitgevers en boekenimporteurs, en dat onder meer de jaarlijkse Boekenbeurs in Antwerpen organiseert.

“Leerkrachten in spe spellen slechter dan twaalfjarigen” was de titel van een artikel in De Standaard (DS 14/10/2011). Wat is het belangrijkste uit de titel en misschien ook uit het onderzoek? Dat de kunde van het spellen achteruitgaat of dat het niveau van kandidaat-leerkrachten daalt waardoor ze, zodra ze voor de klas staan, opnieuw een generatie van nog slechter opgeleide kandidaat-leerkrachten zullen voortbrengen?

Dat er slecht gespeld wordt valt te betreuren. Het is ongetwijfeld een verarming van de taal. De mogelijke verklaringen zijn het gebruik van vaak voorkomende werkwoordvormen die een soort automatisme in schrijven veroorzaken. Ook nonchalance wordt aangegeven als mogelijke oorzaak. Maar frapanter is een uitspraak van Geert Speltincx van het departement lerarenopleiding van de Karel de Grote Hogeschool. “Wij merkten enkele jaren geleden al dat veel leerlingen niet de basiscompetenties hebben om aan een hogere studie te beginnen.” Als taal een essentieel onderdeel uitmaakt van de cultuur en als drager daarvan dient, moet er voldoende aandacht uitgaan naar het aanleren van taal als basisvaardigheid. Zijn we bereid om daarop in te leveren?

Boek.be stelde enkele maanden geleden een onderzoek voor over de kwaliteit van de klasbibliotheken in Vlaamse basisscholen. Het resultaat was bedroevend. Wat had u gedacht?  Uit het Europees PISA-onderzoek was eerder al gebleken dat Vlaamse jongeren goed maar niet graag lezen. Zo luidde een van de conclusies uit het onderzoek van Boek.be dat de Vlaamse klasbibliotheken er zo schraal bijstaan niet vanwege budgettaire hindernissen, maar omdat het beleid ontbreekt. Kinderen graag laten lezen moet je leren. Door zelf te lezen. Hoe kan je plezier in lezen en boeken overdragen aan jongeren als je zelf niet graag leest?

Ik heb een dochter die taal- en letterkunde studeert. Latijn en Engels. Laatstejaars, intussen. Nu wil het gegeven dat je in de bachelorjaren een algemeen vak hebt dat Inleiding tot de moderne literatuur heet. Dat vak bestond 30 jaar geleden, toen ik aan de universiteit zat, ook al. Inclusief een uitgebreide leeslijst. Voor het vak dat aan universiteitsstudenten (!) een overzicht moet geven van wat er de afgelopen 500 jaar aan moderne literatuur is verschenen moet je, met uitzondering van de cursus zelf, niets gelezen hebben. Mieke Musschoot, professor emeritus aan de UGent, fluisterde me tijdens een vergadering ooit in dat een student taal- en letterkunde, als die het handig aan boord legt, kan afstuderen zonder ook maar één boek gelezen te hebben.

Taal en lezen zijn vaardigheden die verdwijnen, met alle gevolgen van dien. Ik hou mijn hart vast als de eerste boeken zullen verschijnen, geredigeerd door redacteurs die zelf amper boeken hebben gelezen en het Nederlands nauwelijks nog beheersen. Redacteurs die enkel nog het verhaal beoordelen, maar geen probleem hebben met kromme zinnen, spelfouten en sms-slang (niet als stijlfiguur, maar omdat de schrijver over niets anders meer beschikt).

Het probleem zit dus veel dieper dan dat mensen dt-fouten maken, of bepaalde taalnuances niet beheersen. De vraag is zelfs of dat erg is. Wie bezondigt er zich niet aan? Het probleem is dat lezen en schrijven blijkbaar niet meer tot onze basisvaardigheden moeten behoren. Dat we generaties aan het voorbereiden zijn op een taal- en letterenkaalslag Het is zoals de conclusie van de studente naar de kwaliteit van de klasbibliotheken zei: het is geen kwestie van centen, maar van beleid.

Reacties

Ontlezing

De ontlezing is al dikwijls aangekondigd, en dat het onderwijs steeds minder ambitieus geworden is heb ik zelf ook al mogen vaststellen. Toch is er hoop: de opkomst van internet maakt het geschreven woord weer veel belangrijker. Vroeger somberde men nog dat televisie en radio de geschreven pers helemaal zouden overwoekeren, nu concurreren televisie en radio met internet. De internetgeneratie - waar ik zelf toe behoor - komt dagelijks met geschreven taal in contact op webfora en netwerksites. Dat Nederlands is soms ondermaats, maar lang niet altijd. Mensen hebben natuurlijk ook gewoon nog altijd de behoefte zich te onderscheiden, door het wél goed te doen, bijvoorbeeld, en juist op een laagdrempelig medium als internet durven mensen elkaar ook te corrigeren. De maatschappij ontleest dus nog niet - het onderwijs wel, helaas, maar daar is vast nog wel wat aan te doen.

Reageer op reactie | Taalschrift.org

It's great that you are getting thoughts from this paragraph as well as from our discussion made here.

literacy panic

Nowadays is het doemdenken en panikeren over taal en letteren weer helemaal bon ton. Alsof het ooit weggeweest is. Maar met het jaareinde in het verschiet viralt en hoaxt (?) het weer alom. Manmanman, Taalschrift kon met Geert Joris toch niet achterblijven!

Wat lees ik?
- Bij Benno Barnard over de teleurgang van het Standaardnederlands in Vlaanderen.
(http://janienbenaets.wordpress.com/2011/10/21/teleurgang-van-een-debat-o...)

Dezelfde opniniemaker zegt over de verkoopcijfers van Jeroen Meus op de Boekenbeurs: "(...) de nullen vermorzelen mijn moreel als de wielen van een vrachtwagen een voetganger."
(http://janienbenaets.wordpress.com/2011/11/19/de-nullen-vermorzelen-mijn...)

- Bij vele anderen over de dood van de roman (o.a. Guido Lauwaert) en het einde van de poëzie (o.a. Ann De Craemer).

Er waait gewoon een nieuwe, frisse wind door taal- en letterenland. Leven en laten waaien toch. Het oude (onderwijs)systeem is dood, Geert Joris, leve de nieuwe schrijvers en de nieuwe lezers! De grote communicatiestromen zijn creativiteitprikkelend, zelfevaluerend en zelfcorrigerend. Als van nature doet de even grote filtering haar werk: kwaliteit gaat vanzelf bovendrijven, kleine fouten gaan in de stroom mee. Frappant toch.

Frappant

Dat er een probleem is met de beheersing van de spelling, kan ik bevestigen. Maar dat lezen en schrijven vaardigheden zijn die verdwijnen, dat lijkt me een erg voorbarige conclusie te zijn. Hoeveel boeken worden er elk jaar gepubliceerd in het Nederlandse taalgebied? Hoeveel bezoekers gaan er elk jaar naar de boekenbeurs? Hoeveel uitleningen zijn er in Vlaamse en Nederlandse bibliotheken? Geert Joris zou toch beter moeten weten. (Zelfs dat 'frappant' met twee p's wordt geschreven!)