Straks leest niemand nog een boek

“Lezen en schrijven moeten blijkbaar geen basisvaardigheden meer zijn. We zijn generaties aan het voorbereiden op een taal- en letterenkaalslag.” Tot deze sombere conclusie komt Geert Joris van Boek.be. Bent u het met hem eens?

Geert Joris is directeur van Boek.be, dat de belangen verdedigt van boekverkopers, uitgevers en boekenimporteurs, en dat onder meer de jaarlijkse Boekenbeurs in Antwerpen organiseert.

“Leerkrachten in spe spellen slechter dan twaalfjarigen” was de titel van een artikel in De Standaard (DS 14/10/2011). Wat is het belangrijkste uit de titel en misschien ook uit het onderzoek? Dat de kunde van het spellen achteruitgaat of dat het niveau van kandidaat-leerkrachten daalt waardoor ze, zodra ze voor de klas staan, opnieuw een generatie van nog slechter opgeleide kandidaat-leerkrachten zullen voortbrengen?

Dat er slecht gespeld wordt valt te betreuren. Het is ongetwijfeld een verarming van de taal. De mogelijke verklaringen zijn het gebruik van vaak voorkomende werkwoordvormen die een soort automatisme in schrijven veroorzaken. Ook nonchalance wordt aangegeven als mogelijke oorzaak. Maar frapanter is een uitspraak van Geert Speltincx van het departement lerarenopleiding van de Karel de Grote Hogeschool. “Wij merkten enkele jaren geleden al dat veel leerlingen niet de basiscompetenties hebben om aan een hogere studie te beginnen.” Als taal een essentieel onderdeel uitmaakt van de cultuur en als drager daarvan dient, moet er voldoende aandacht uitgaan naar het aanleren van taal als basisvaardigheid. Zijn we bereid om daarop in te leveren?

Boek.be stelde enkele maanden geleden een onderzoek voor over de kwaliteit van de klasbibliotheken in Vlaamse basisscholen. Het resultaat was bedroevend. Wat had u gedacht?  Uit het Europees PISA-onderzoek was eerder al gebleken dat Vlaamse jongeren goed maar niet graag lezen. Zo luidde een van de conclusies uit het onderzoek van Boek.be dat de Vlaamse klasbibliotheken er zo schraal bijstaan niet vanwege budgettaire hindernissen, maar omdat het beleid ontbreekt. Kinderen graag laten lezen moet je leren. Door zelf te lezen. Hoe kan je plezier in lezen en boeken overdragen aan jongeren als je zelf niet graag leest?

Ik heb een dochter die taal- en letterkunde studeert. Latijn en Engels. Laatstejaars, intussen. Nu wil het gegeven dat je in de bachelorjaren een algemeen vak hebt dat Inleiding tot de moderne literatuur heet. Dat vak bestond 30 jaar geleden, toen ik aan de universiteit zat, ook al. Inclusief een uitgebreide leeslijst. Voor het vak dat aan universiteitsstudenten (!) een overzicht moet geven van wat er de afgelopen 500 jaar aan moderne literatuur is verschenen moet je, met uitzondering van de cursus zelf, niets gelezen hebben. Mieke Musschoot, professor emeritus aan de UGent, fluisterde me tijdens een vergadering ooit in dat een student taal- en letterkunde, als die het handig aan boord legt, kan afstuderen zonder ook maar één boek gelezen te hebben.

Taal en lezen zijn vaardigheden die verdwijnen, met alle gevolgen van dien. Ik hou mijn hart vast als de eerste boeken zullen verschijnen, geredigeerd door redacteurs die zelf amper boeken hebben gelezen en het Nederlands nauwelijks nog beheersen. Redacteurs die enkel nog het verhaal beoordelen, maar geen probleem hebben met kromme zinnen, spelfouten en sms-slang (niet als stijlfiguur, maar omdat de schrijver over niets anders meer beschikt).

Het probleem zit dus veel dieper dan dat mensen dt-fouten maken, of bepaalde taalnuances niet beheersen. De vraag is zelfs of dat erg is. Wie bezondigt er zich niet aan? Het probleem is dat lezen en schrijven blijkbaar niet meer tot onze basisvaardigheden moeten behoren. Dat we generaties aan het voorbereiden zijn op een taal- en letterenkaalslag Het is zoals de conclusie van de studente naar de kwaliteit van de klasbibliotheken zei: het is geen kwestie van centen, maar van beleid.