De Ergernis van het Jaar

“Een Woord van het Jaar is als poedersoep: een instant opkikkertje voor eenmalig gebruik”, zegt tv-criticus Jean-Pierre Geelen. Vluchtig dus, gauw vergeten. Dan maar liever een Ergerniswoord van het Jaar? Wat verkiest u?

Nog een paar nachtjes slapen en het is er weer: het eerste ‘Woord van het jaar’, de beaujolais primeur voor de vaste innemers van taalgoed. De lijnen zijn gesloten, spoedig zal de winnaar bekend worden gemaakt in feestelijke persberichten. O, heerlijk heimwee, met je oliebollen, Top 2000 en het Woord van het jaar.

De tol van het succes: wat begon als spelletje, werd een slijtageslag. Naast talloze lollige websites streden vorig jaar maar liefst drie ‘officiële’ organisaties om het vroegst met het Woord van het jaar. Had Van Dale net ‘tuigdorp’ bekroond, doopte genootschap Onze Taal de ‘weigerambtenaar’. Maar wacht: het Instituut voor Nederlandse Lexicologie had net een andere winnaar: ‘wildbreien’.

Dames en heren van de taalpolitie, wilt u voortaan al uw korpsen even coördineren?

Het verkiezingscircus vertoont grote gelijkenis met talentenjachten op televisie: bij succes worden ze gekopieerd, van de winnaar hoor je nooit meer iets. Idols in het taaluniversum: rond het ‘Tuigdorp’ van 2011 was het in januari 2012 al doodstil. Iemand nog wel eens geswaffeld, de laatste tijd?

Zelf heb ik geen geheugen voor woorden van het jaar. Waarschijnlijk is het juist de vergankelijkheid waardoor ze me zelden langer bijblijven dan nodig. Een Woord van het jaar is als poedersoep: een instant opkikkertje voor eenmalig gebruik. Soms aardig gevonden, door een politicus, diens tekstschrijver of een spitsvondige krantenmaker die moeilijke termen moet zien te versimpelen tot pasklare koptekst, vaak met Geert Wildersachtige trekjes. Wilders, de ‘weglooppoliticus’ – een gevreesde presidentskandidaat in de Woordstrijd van het jaar. Amsterdam past huizen aan naar wens van islamitische bewoners? Leve de ‘halalwoning’ – zo niet woord van het jaar, dan toch woord van november. Geknipt voor de vergetelheid. Welkom ‘bangalijstje’ en  ‘spermalamp’. En zien we daar Epke Sonderlands zweverige ‘vluchtelement’ aan de rekstokken hangen?

Ze vervliegen aanzienlijk sneller dan mijn ergernis van het jaar. Die blijft eindeloos bij – de kracht van de herhaling. De mijne is niet nieuw, maar mijn ergernis steeg naar het kookpunt. Het ligt vast aan mijn focus. Iedereen is hem kwijt, lijkt het: de focus. Het leed is niet om aan te horen. Gelezen op Twitter: ‘Ik pak een ontbijtje, fris me op en ga me de hele dag proberen te focussen.’

En: ‘Stap net ff een kuuroord binnen. Ff genieten en daarna weer full focus!’
Een Nederlandse cabaretier moest even slikken bij kritiek op zijn nieuwe tv-programma, vertelde hij in een interview. ‘Ik weet waar ik mee bezig ben, en dat is waar ik op moet focussen.’ Om met Toon Hermans te spreken: 'Mien, waar is mijn focus?' (Ik zag hem net nog liggen in de la-la, lalalala).
Matthijs van Nieuwkerk kan op tv geen hersentje uit een vogelkopje zuigen, of de volvette maître die het beestje zojuist bereidde blaat: ‘Ik wil je gezicht zien. Focus op je smaak!’
Getver.
Een aanranding van goede smaak en zeden. Taalpolitie: grijp in, dit jaar nog. Geen woorden, maar daders.

Jean-Pierre Geelen is tv-criticus voor de Volkskrant. Daarnaast schrijft hij elke twee weken in die krant de taalrubriek Zegge & schrijve.