Schoonheid en dialoog in 140 karakters

‘Op Twitter komen mijn virtuele en echte leven samen’, schrijft Elise Roders (34). Wat bezielt twitteraars om hun dagelijkse doen en laten in pakketjes van amper 140 karakters de wereld in te sturen? En wie zit daarop te wachten? Taalschrift onderzoekt de moderne haiku.

Door Twitter condenseer ik m’n gedachten tot maximaal 140 karakters en dat gaat me steeds beter af. Weg met franje! De essentie is wat telt.

Als fervent twitteraar ben ik best trots op bovenstaande zin. Een introductie van mijn verhaal in exact 140 tekens, inclusief spaties. Niet meer, niet minder. Zo’n bericht is een ‘twoosh’ in twitterjargon. Ik heb de tekst wat moeten boetseren om de door Twitter beschikbaar gestelde ruimte precies op te vullen. ‘Mijn’ werd ‘m’n’ en de formulering van de laatste twee zinnetjes heb ik wat moeten aanpassen. Als ik daadwerkelijk aan het twitteren was en ik nog altijd te veel tekens gebruikte, had ik zonder pardon de punt achter de laatste zin weggelaten. De techniek achter Twitter dwingt je nu eenmaal om keuzes te maken…

Recensies en recepten

Ben ik verslaafd? Ik ben ooit begonnen met twitteren om korte berichten tijdens een verre reis te kunnen delen met het thuisfront. En nu, vier jaar later, gebruik ik het medium van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat. Ik volg de ‘updates’ van vrienden, vakgenoten en media. Mijn eigen updates variëren van recensies tot recepten en uitingen van verwondering over wat ik op een dag zoal tegenkom. Ik voeg ze toe aan de bonte verzameling berichten van anderen. Op Twitter komen mijn virtuele en echte leven samen en laveren tussen de twee blijkt verrassend eenvoudig.

Sommige twitteraars volgen tientallen mensen, anderen honderden of zelfs duizenden.

Anoniem en warm

Twitter is ontworpen om niet alleen via het web maar ook via sms korte berichten online te kunnen publiceren. In ruim 4 jaar tijd is het aantal twitteraars aangegroeid tot  ruim 300 miljoen. Die wisselen zakelijke, vermakelijke, maar soms ook heel persoonlijke berichten uit met een netwerk dat tegelijk anoniem en warm kan zijn. Ik heb op afstand meegemaakt dat een ernstig zieke jongen vanuit een ziekenhuis meldde dat hij zich verveelde, waarop er binnen een mum van tijd cadeautjes voor hem werden bezorgd. Door vreemden. Het was midden in de nacht.

Netwerken bouwen

Twitter is een netwerk van mensen. Je kiest de twitteraars die je volgt en zo creëer je een op maat gemaakt informatiekanaal met op jou afgestemde berichten. Sommigen volgen tientallen mensen, anderen honderden of zelfs duizenden. Mijn eigen netwerk schommelt rond de 500 kanalen.  Als je gebruik maakt van filters en lijsten blijft de informatiestroom behapbaar. Via sites als de Twittergids kun je per onderwerp veel gevolgde twitteraars vinden. Op die manier is het relatief eenvoudig om een netwerk op te bouwen rond een onderwerp, bijvoorbeeld taal.

Niet reageren

Op Twitter ben je zo vrij als een vogel. Je kiest zelf hoe vaak je berichtjes plaatst en wanneer je wel of niet reageert op berichten van iemand anders. Maar het zijn vrijwel uitsluitend nieuwsbronnen die berichten de wereld in sturen en helemaal niet reageren op wat er in hun netwerk gebeurt. Van anderen wordt dat minder snel aanvaard. Het is immers de interactie die meerwaarde biedt, al kan die best een zakelijk karakter hebben.

Telefonische wachtrij

Het medium is ook talig. Twitteraars kunnen foto’s en video’s aan hun berichten koppelen, maar veruit het merendeel van de berichten bestaat uit niet meer dan tekst. Ik vroeg aan enkele bekende twitteraars hoe zij tegen het medium, maar ook de daarin gebruikte taal aankijken.

Neem nu Vincent van Quickenborne (@VincentVQ). De minister voor Ondernemen en Vereenvoudigen in de federale regering van België heeft in zijn twittercarrière, die zo’n anderhalf jaar oud is, al een aardig wapenfeit op zijn naam. Hij stuurde een tweet – zoals een berichtje op Twitter wordt genoemd -  naar de CEO van Belgacom over de telefonische wachtrij bij de klantenservice aldaar. “Mede naar aanleiding daarvan is er afgelopen december door vijftien bedrijven een intentieverklaring getekend om de telefonische wachttijden te verkorten. De definitieve contracten worden binnenkort getekend,” vertelt de minister.

Vincent Van Quickenborne: "Het debat over downloadlimieten
van grote telecombedrijven is via Twitter gevoerd en opgelost."

Voetbal en eten

Een minister die twittert? Van Quickenborne begon ermee op aanraden van communicatiedeskundige Guillaume Van der Stichelen (@GuillaumeVdS). Hij twittert vooral over zaken die hij als minister behartigt. Maar ook van privéaangelegenheden (voetbal en eten bijvoorbeeld) maakt hij zijn volgers deelgenoot. Hij heeft een echte dialoog zien ontstaan tussen burgers en de politici. “Het debat over downloadlimieten van grote telecombedrijven is bijvoorbeeld via Twitter gevoerd en opgelost.” Op de vraag ‘Can one change the world in 140 characters?’ antwoordt hij daarom volmondig: “Yes! De revoluties in de nabije Arabische wereld zijn hiervan een mooi voorbeeld.”

Übersnel en leuk

Van de politiek naar de sterren. Nederlands sterrenkundige Govert Schilling (@GovertSchilling) is een andere fervente twitteraar. Hij gokt dat ongeveer de helft van zijn tweets een persoonlijk karakter heeft. “Twitter is een positief sociaal, übersnel en vooral leuk medium. Maar het is ook vluchtig; ik volg vrijwel geen account volledig. Voor onderwerpen die er echt toe doen vind ik het daarom niet het meest geschikte kanaal.”

Twitter leert je beknopt, helder en eenduidig te formuleren.

Kort en krachtig

Waarom zijn tweets zo kort? En waarom 140 karakters en geen 100 of 150? De limiet van 140 tekens voor een bericht is afgeleid van sms (160 tekens) waarmee het aanvankelijk mogelijk was te twitteren via de telefoon; zo bleven 20 tekens over voor de naam van de afzender, die vooraf wordt gegaan door @. Inmiddels gebruiken we Twitter vrijwel uitsluitend via het web of ‘apps’ die we op onze smartphone of iPad installeren. En toch houden we vast aan die beperkte lengte van een bericht. Het kan technisch wel anders, maar de meeste mensen vinden het wel prettig vinden om kort en krachtig te communiceren.

“Je leert bondig schrijven”

Twitter dwingt een schrijver om na te denken over zijn kernboodschap. Vaak blijkt die best aardig in een korte tekst te vatten, of het nu gaat om een nieuwtje, een vraag of een grap. Soms blijkt het lastiger om het voor elkaar te krijgen, maar de beperkte lengte wordt door twitteraars eerder als een uitdaging dan als een inperking gezien. Toen de app Tweetdeck onlangs een functionaliteit lanceerde waarmee langere tweets mogelijk zijn, keerden de gebruikers van de dienst deze massaal de rug toe.

“In tweets schrijf ik veel directer en bondiger,” vertelt Schilling. “Er is geen ruimte voor omzichtigheden of overdreven nuances. Twitter leert je beknopt, helder en eenduidig te formuleren.”

Govert Schilling: "Voor onderwerpen die er echt toe doen
vind ik Twitter niet het meest geschikte kanaal.
Het is vooral een leuk en snel medium."

Van Quickenborne geeft aan sowieso wel in telegramstijl te schrijven, maar maakt bijvoorbeeld wel, meer dan in e-mails bijvoorbeeld, gebruik van afkortingen.

Creatief met spelling

Twitteraars zoeken naar mogelijkheden om hun informatie zo compact mogelijk te maken. Dat doen ze door creatief te zijn met spelling, het gebruik van #hashtags – codes die worden gebruikt om gebeurtenissen en thema’s te groeperen -  en soms door overbodige woorden te schrappen. Ook afkortingen worden volop gebruikt, zelfs als ze in geen woordenboek voorkomen of een nieuwe betekenis hebben. RT staat voor retweet, FF voor Follow Friday en #dtv is de korte versie van #durftevragen , een term die wordt toegevoegd om een vraag ook aan mensen buiten het eigen netwerk voor te leggen.

Sommige twitterfenomenen maken inmiddels de overstap naar andere media. Het is niet ongebruikelijk in een mailtje of Facebook-update een hashtag tegen te komen. De schrijver kan ook daar met één woord zijn boodschap in een kader plaatsen.

Twidioom

Kort en krachtig wordt er dus gecommuniceerd. Maar betekent dat echt dat alle franje verdwijnt, zoals ik eerder stelde? Nee, ook op Twitter wordt schoonheid, stijl, humor en originaliteit gewaardeerd, wat tot uiting wordt gebracht door het ‘retweeten’ of favoriet maken van een bericht. Dichter Nico Dijkshoorn schrijft Klaas-gedichten, spelletjes als Twidioom kunnen rekenen op ruime belangstelling en citaten worden gedeeld met wie ze maar horen wil. Maar ook in ‘gewone’ tweets schuilt schoonheid. De schrijver verwoordt een mooi gevoel of beschrijft juist iets alledaags in mooie woorden. Tweets met een twist, die je even op het verkeerde been zetten, of juist tweets waarin in 140 tekens een complete gedachtegang wordt neergezet vindt Schilling de mooiste. Ook Van Quickenborne ziet schoonheid in tweets: “Soms vind ik dat een tweet net als een haiku is: het scherpt de zintuigen en is tevens een oefening in zelfbeheersing. In de eenvoud toont zich de meester, niet ?”

Zwaartekracht

Ten slotte nog dit. Vorig jaar was er een verkiezing van de mooiste Nederlandstalige tweet. Die werd gewonnen door @harkekuipers met het volgende bericht:
“Iemand heeft de lucht opgeschud en als een dekbed tegen de hemel gehangen. Droom de zwaartekracht weg en ga erin liggen.”
Schoonheid in 140 karakters? Ik dacht het wel!

Elise Roders werkt als projectleider communicatie bij de Nederlandse Taalunie en twittert onder de naam @liesjelogthet.