Schrijven is schrappen? Onzin!

“Wie ooit serieus iets aan iemand heeft uitgelegd, weet dat je daar maar beter je tijd voor neemt”, zegt Peter-Arno Coppen. Hij gaat daarmee in tegen het mantra ‘schrijven is schrappen’ en de hype dat we liever korte teksten zouden lezen dan lange. Bent u het met hem eens?

De geschiedenis van de mensheid is er een van het vergroten van mogelijkheden. Dat geldt in het bijzonder voor de schrijfcultuur. Eeuwenlang was schrijven een kostbare aangelegenheid: duur onderwijs en nog duurder perkament verhinderden een ongebreidelde schrijflust. Maar zie: schrijven kan op steeds goedkoper papier, de laatste decennia zelfs digitaal. Bijna iedereen kan schrijven en heeft gigabytes aan sch(r)ijfruimte ter beschikking. En dan is het taaladvies: Wees beknopt. 

Het advies wordt vaak verpakt in de slogan Schrijven is schrappen, maar dat is natuurlijk opzichtige onzin: schrijven is helemaal niet schrappen, eerder toevoegen. We zijn hier getuige van een typische managementstrategie (uit de cursus Strategisch Communiceren): je verkoopt een onware bewering door hem zonder verdere toelichting te verkondigen, en iedereen zal daar meteen een diepere betekenis achter proberen te construeren. Zo doe je zelf niets, en anderen doen het werk (de cursus is natuurlijk onderdeel van een heel curriculum dat juist hierop gericht is). 

Je kunt het zo gek niet bedenken of het werkt. In het geval van Schrijven is schrappen is iedereen onmiddellijk bereid om een betekenis te zoeken in het belang van schrappen in het totale schrijfproces. Niemand heeft in de gaten dat hiermee onzin goedgepraat wordt. Je kunt de bewering ook omkeren, kijk maar: Schrappen is schrijven (want om te schrappen moet je herformuleren, of zoiets). Of iets totaal onzinnigs beweren: Lezen is uit het raam kijken (slow reading, reflectie tijdens het leesproces) of Lezen is in je neus peuteren (de kortste weg naar je brein openhouden). 

Schrijven is schrappen, of in het algemeen Wees beknopt, is een oppervlakkig advies dat gebaseerd is op de simpele gedachte dat alles wat je schrijft verkeerd begrepen kan worden. Door veel weg te laten, kan er dus minder verkeerd begrepen worden en stijgt de begrijpelijkheid van je tekst (merkt u hoe geloofwaardig het klinkt?). Maar iedereen die ooit serieus heeft geprobeerd om iets aan iemand uit te leggen weet dat je dat beter kunt als je er een half uur de tijd voor neemt dan wanneer je het in een paar minuten moet afhandelen. 

Alle argumenten voor de Wees beknopt-mantra gaan mank: mensen zouden weinig tijd hebben om te lezen. Als dat zo is, wordt dat niet opgelost door meer in minder tijd te doen (net zoals het fileprobleem niet automatisch opgelost wordt door meer wegen). Langere teksten zouden de onduidelijkheid vergroten (overbodige omhaal van woorden, wolligheid). Maar dat gaat over onduidelijkheid, niet over beknoptheid. Als er al een correlatie is tussen beknoptheid en begrijpelijkheid, vraag ik me af of het wel een oorzakelijk verband is. 

Mensen zouden kortere teksten willen. Is dat zo? Bestsellers in boekhandels hebben de neiging uit honderden pagina’s te bestaan, in trilogievorm geschreven te zijn, of in series geproduceerd te worden. Wat goed geschreven is, daar willen mensen juist meer van lezen. Maar hoe zit het dan met zakelijke communicatie? Dat lijkt me een kip-en-ei-probleem. Als je er in het onderwijs op hamert dat leerlingen zo beknopt mogelijk schrijven, dan is de andere kant van de medaille dat je ze leert om minder te willen lezen. 

Het gevolg hiervan is dat je, al is het maar in een column, altijd te weinig

Dr. Peter-Arno Coppen is hoogleraar vakdidactiek aan de Radboud Docenten Academie en de Faculteit der Letteren van de Radboud Universiteit Nijmegen.