103
Qaboes of Qaboos?
Als je dan toch een verdienste van Kaddafi moet noemen, is het de aandacht die hij heeft weten te vestigen op de spelling van eigennamen, namelijk hoe weinig eenheid daarin vaak zit. Neem tien kranten en je komt vijf of zes verschillende spellingen van de naam Kaddafi tegen: Kadafi, Kadaffi, Kadhaffi enz.
Het gaat bij spellingvariatie in eigennamen veelal om namen uit talen waarin een ander schrift wordt gehanteerd dan ons Romeinse schrift, al schijnt Kaddafi ook in het Arabisch geen unieke schrijfwijze te kennen.
Een klank die in vreemde eigennamen ook sinds jaar en dag tot spellingvarianten in het Nederlands leidt, is de oe-klank, waarmee we bijvoorbeeld spellingen krijgen als Soedan en Sudan, Oeganda en Uganda. Erg is het niet wat mij betreft, behalve als de meeste spellers juist wel een duidelijke richtlijn zouden willen.
Voor de spelling van aardrijkskundige namen heeft de Taalunie een speciale werkgroep in het leven geroepen. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen 'endoniemen' en 'exoniemen'. Een endoniem is de weergave van een naam zoals die in het land of de stad waarover het gaat zelf gehanteerd wordt, bijvoorbeeld Paris. Een exoniem is dan de buitenlandse variant van zo'n naam, zoals hier in dit geval Parijs. Hiermee vergelijkbaar zijn: Fryslân en Friesland.
In sommige gevallen zijn we door discussies in het verleden ook wel tot een andere naamgeving gekomen, zoals bij Peking, dat veel Nederlanders inmiddels aanduiden als Beijing. Maar in sommige landen, zoals in China, bestaan twee alfabetten naast elkaar: het eigen alfabet en de westerse transcriptie. De vraag is dan wat het beste is: de spelling van het land overnemen of toch de transcriptie toepassen?
De Vlamingen hebben er in 1949 voor gekozen om hun aardrijkskundige namen aan te passen aan de spellingregels zoals die ook voor woorden gelden. Gheeraerdsberghe veranderde daardoor bijvoorbeeld in Gerardsbergen. Voor Nederland zou Zutphen dan in Zutfen of Zutven moeten veranderen en Heerenveen in Herenveen. Dat zie ik nog niet zonder slag of stoot gebeuren.
Misschien heten eigennamen ook wel eigennamen omdat ze geheel hun eigen weg gaan. En soms verandert een regime de naam van een land of een stad. Duidelijkste voorbeeld: Congo/Kongo - Zaïre - Congo.Voor Cambodja is ook een tijdlang geprobeerd er hier Kampuchea van te maken. De Rode Khmer wilden het zo, maar het is niet gelukt. En Koeweit is zelfs in het NOS-journaal heel even Kuwayt geweest. Dat hield ook geen stand.
Het probleem is dat er wel transcriptieregels bestaan voor de meeste talen, maar dat de namen van personen en plaatsen niet met die transcriptieregels worden omgezet. Nee, ze worden door de media overgenomen van doorgaans Engelse persbureaus.
Reacties
Myanmar
Ingediend door Fons Gommers op do, 07/04/2011 - 17:59.
Wat de nieuwe schrijfwijzen van landennamen betreft spant Myanmar voor mij de kroon. Volgens mij heeft niemand meer in de gaten dat dit hetzelfde land is als het ons bekende Birma, maar met een (misschien) dichter bij de autochtone uitspraak komende spellingvariant.
Lust aan het verhaspelen
Ingediend door Johan Nijhof op ma, 04/04/2011 - 23:39.
Het Nederlands heeft een lange traditie in het verhaspelen van namen. Daarbij speelt inderdaad onverschilligheid een rol, maar ook het klakkeloos overnemen van fouten bij een hype. Bij de Nieuw-Guinea crisis promoveerden de Pápua’s plotseling tot Papúa’s. Het duurde minstens 9 jaar voor de naam van de Perzische grootayatollah Chomeiný (met een Hollandse G en het accent op de y) correct werd uitgesproken. Onze misplaatste anglofilie brengt ons ertoe, spellingen uit de Engelstalige pers over te nemen. Van Engelstalige zenders hoor je echter aandoenlijke pogingen Côte d’Ivoire correct uit te spreken. Hoe slechter krant, hoe meer verwaarloosd de spelling wordt. Kroetsjef (De Telegraaf) voor Chroesjtsjóv spande wel de kroon. Ook in de reacties hier sluipen nieuwe fouten binnen. Gothenburg (Zweeds Göteborg) wordt niet als Jeuteboj uitgesproken, maar als Jeutebórj. Voor de Slavische namen op –ova, thans volgens officiële transcriptie –ova gespeld, was de vorm -owa zo gek nog niet. De uitspraak ís namelijk –owa (Zelf had ik een schoonmoeder met zo’n naam). De Arabische namen waarbij in transcriptie een q wordt geschreven, hebben een zachte, dus niet geaspireerde k, dus Kwaboes zou verkeerd zijn. En inderdaad Srebrenica (Srèbrenitsa = Zilverstad) werd en wordt, zelfs door de verantwoordelijke ministers die er meer dan 8.000 slachtoffers hebben liggen, vrij consequent verkeerd uitgesproken.
Wat ik als vertaler tegenwoordig aan moet met plaatsnamen die buitenlandse vormen hebben, zoals Nijmegen en Arnhem, of het omgekeerde Neurenberg of Straatsburg, zou ik niet weten. Zelfs mijn eigen adres met Berlijn na een postcode is een punt van overweging.
Ik ben het met Frans eens dat
Ingediend door Maarten van der Meer op di, 15/03/2011 - 20:10.
Ik ben het met Frans eens dat veel benamingen en spellingen klakkeloos uit de Engelstalige pers worden overgenomen. Dat is gewoon slordig.
Bij de Zweedse stad is interessant dat het ene exoniem - Gotenburg - steeds meer wordt vervangen door een ander exoniem - Göteborg, maar dan "op z'n Nederlands" uitgesproken. Het nieuwe exoniem komt echter niet in de spelling tot uitdrukking.
Een soortgelijk "spreektaalexoniem" is Duisburg. In het Nederlands en het Duits identiek gespeld, maar totaal anders uitgesproken (Duitse uitspraak: Duusboerk).
Tot slot: Dat 'Friesland' een exoniem zou zijn voor 'Fryslân' moet ik toch echt betwisten. Er wordt al eeuwenlang Nederlands gesproken in dit gebied. De Nederlandse naam is dus evengoed een endoniem. Dat de provincie tegenwoordig officieel slechts Fryslân heet, doet daar niets aan af.
Het zal wel nooit lukken
Ingediend door Frans op di, 15/03/2011 - 16:37.
Het zal wel nooit lukken buitenlandse namen (uit talen met andere schriften) consequent te spellen. Maar het blijft jammer dat Nederlandse media zich vaak geen moeite getroosten even na te gaan of er al een Nederlandse naam en/of spelling voor bestaat en zo ja, de Nederlandse te kiezen.
Af en toe maken wij ons belachelijk door te denken dat we de plaatselijke uitspraak overnemen.
Beijing is de Chinese vorm van Peking. Beijing schijnt meer als peidzjing te klinken. Dus waarom moeten wij de aloude verbastering door een nieuwe vervangen?
Iets vergelijkbaars geldt voor Göteborg dat in het Nederlands Gotenburg heet. Het eerste schijnt in het Zweeds als Jeuteboj te worden uitgesproken, maar wij maken er Gkeuteborch van. Vlees noch vis.
De laatste dagen lees je ineens Musqat (terwijl ik vroeger meestal 'Muskate' tegenkwam).
Jaren geleden las ik in een krantenartikel over de Oostenrijkse deelstaat 'Styrië'. Na enig nadenken drong het tot me door dat iemand een poging had gedaan de Engelse benaming 'Styria' te vertalen. De 'Styriërs' -:) zelf noemen dat Steiermark en wij, Nederlanders, Stiermarken.
Kwaboes
Ingediend door Pieter Bogaers op di, 15/03/2011 - 16:33.
Grappig dat geen antwoord gegeven wordt op de vraag die in de kop van dit artikel gesteld wordt: Qaboes of Qaboos.
Wat mij betreft houden we het fonetisch en wordt het Kwaboes (soort samentrekking van Kwabbernoot en Robbedoes ;-)
Ik blijf er moeite mee houden dat wij vreemde namen op een manier schrijven die uit het Engels herleid zijn.
Volgens mij is het dus gewoon Agmed Aboetaleb en niet Aah-med. Die 'h' staat toch voor een 'g'?
Alleen zo voorlom je verwarring.
Pieter Bogaers
Hoe moet het dan wel, Wil ?
Ingediend door Frans op di, 15/03/2011 - 16:27.
Hoe moet het dan wel, Wil ?
Meer dan tien jaar geleden
Ingediend door wil broese op di, 15/03/2011 - 16:19.
Meer dan tien jaar geleden heeft zich de schande van Srebrenica voltrokken. Nog steeds wordt deze plaatsnaam verhaspeld zelfs in bijzijn van de nabestaanden. De minister van Buitenlandse zaken gaat op bezoek bij de Russische president en spreekt zijn naam verkeerd uit.
We hebben nu eenmaal een traditie: Kroetsjev, Gorbaatsjev en alle Russische sportvrouwen, die we kennen als owa en owa en owa.