103
Oproep tot talige ongehoorzaamheid
“Niet een taaladviseur, niet een woordenboek bepaalt wat goed Nederlands is. Dat doen alle taalgebruikers samen”, zegt taaladviseur Ruud Hendrickx. Hij reageert daarmee tegen starre taaloordelen als ‘té Belgisch’ of ‘te Nederlands’. Bent u het met hem eens?
De voorlaatste dag van de zomervakantie schreef Marijke De Belder een mooi stukje in het elektronische tijdschrift Neder-L. Als Vlaamse taalkundige zet ze geregeld vragenlijsten op het internet. Telkens weer krijgt ze vervolgens reacties uit Nederland dat haar taalgebruik te Belgisch is. Niet gewoon Belgisch. Te Belgisch. De rest van haar stukje komt hierop neer: en dan? En gelijk heeft ze.
Minstens even interessant zijn de lezersreacties. Er zijn de niet-Randstedelingen die haar een hart onder de riem steken, omdat ook zij zich door de Hollanders tekortgedaan voelen. En er zijn de Vlamingen die zich erover beklagen dat de media, taaladviseurs en woordenboekenmakers het Nederlands zoals Vlamingen dat spreken, stiefmoederlijk behandelen en alles goedkeuren wat uit Holland komt.
Je zult me niet horen ontkennen dat Vlaamse taaltuiniers – zoals ze zichzelf noemden – veertig, vijftig jaar geleden hun uiterste best hebben gedaan om elk sprietje onkruid uit de Vlaamse taaltuin kapot te spuiten en uit te trekken. Maar wie denkt dat het nu nog steeds zo gaat, die heeft de media, de taaladvisering en de woordenboekenmakerij van de laatste tien, vijftien jaar niet gevolgd.
De VRT zegt al vijftien jaar dat er niets mis met een herkenbaar Vlaamse uitspraak en woordenschat. Taaladviseurs labelen al jaren woorden die vrijwel uitsluitend in Nederland voorkomen als ‘standaardtaal in Nederland’. Prisma en Van Dale doen dat intussen ook in hun woordenboeken.
Alleen – en dat vergeten heel wat mensen – hedendaagse taaladviseurs en woordenboekenmakers beschrijven het Nederlands. Ze zeggen hoe het Nederlands gebruikt wórdt en niet hoe het gebruikt móét worden. Niet een taaladviseur, niet een woordenboek bepaalt wat goed Nederlands is. Dat doen alle taalgebruikers samen. Een label als ‘standaardtaal in België’ of ‘standaardtaal in Nederland’ is geen oordeel maar een constatering. Er is niets mis met die woorden. Helemaal niet. Ze worden alleen niet in het hele taalgebied gebruikt. En dan?
Eerst zijn er de taalgebruikers, dan de taaladviseurs en de woordenboekenmakers. Verwacht niet van taaladviseurs en woordenboekenmakers dat zij – zoals misschien veertig, vijftig jaar geleden het geval was – de taalnormen bepalen.
Beste taalgebruiker – en vooral beste Vlamingen –, vind je dat een woord of een uitdrukking prima is, gebruik het dan ongegeneerd in je standaardtaal, wat taaladviseurs of woordenboekenmakers ook mogen beweren. Na een tijdje draaien ze toch bij.
Ruud Hendrickx is taaladviseur bij de Vlaamse Radio en Televisie en woordenboekenmaker
Reacties
Vlaams is de oudste taal
Ingediend door Badiola op za, 16/11/2013 - 11:42.
Toen jaren geleden in een Brusselse bioscoop "La guerre du feu" werd vertoond en de "acteurs" enkele onverstaanbare klanken uitstootten, stond er een man uit het publiek op en zei: Je m'en vais parce que je ne comprends pas le flamand".
Oproep tot talige ongehoorzaamheid
Ingediend door Badiola op vr, 15/11/2013 - 19:31.
Vervolg.
Zijn het deze mensen die onze taal maken? Vormen zij de leidinggevende spraakmakende gemeente?
Lees volgende uitspraken en besluit dan dat interventie overbodig is ... ??????
1. Je kunt die twee niet op dezelfde lijst schoeien.
2. Ze hebben het vuur van onder de schoenen gelopen.
3. Ze schieten op de foute pianist.
4. De overledenen willen zo vermijden dat hun huis wordt leeggeroofd tijdens de plechtigheid.
5. Hij heeft het kopstuk van een kunstbende opgerold.
6. Ik ga mijn nek aan het venster steken.
7. De mensen zitten op hun tandvlees te wachten tot ze bij een nieuwe werkgever aan de slag kunnen.
8. We hebben de steun gekregen van de omliggende collega’s (hulp van collega’s
brandweerlui bij het blussen).
9. Het klinkt me als koekebrood in de oren.
10. Nagaan hoe de neuzen in dezelfde richting kunnen verder gezet worden.
11. Dat is een speldenprik op een gloeiende plaat.
12. De duimschroeven worden aangehaald.
13. Ik vind dat we eindelijk door die hete appel moeten doorbijten.
14. Het kind met het badwater verdrinken.
15. Dit systeem loopt op zijn laatste voeten.
16. Laat ons fier zijn van ons mooi land.
17. De Vlaamse regering heeft de hete aardappel terug naar voren geschoven.
18. Er gaan minder mensen tussen de mazen van het net glippen.
19. Er is geen vuiltje aan de hand.
20. Dat brengt wrevelingen mee.
Bovenstaande uitdrukkingen zijn een grabbel uit genoteerde uitspraken van Lucas Van den Eynde, Rik Torfs, koning Philippe, Marc Van Peel, Lieven Verstraete, Karel De Gucht, Annick De Ridder, Pascal Smet, Etienne Schouppe, Johan Museeuw, Thomas Vanderveken, Axel Daeseleire en nog enkele andere prominenten, vakbondsmensen of geïnterviewden.
Wat was de juiste uitdrukking of welke uitdrukkingen werden door elkaar gehaspeld? Veel plezier aan dit Vlaams dat door radio en tv werd uitgezonden.
Oproep tot talige ongehoorzaamheid
Ingediend door Badiola op vr, 15/11/2013 - 18:51.
Hoe vaak wordt het ons wijsgemaakt dat de taalgebruikers de taal maken, terwijl men van "hogerhand" ons een onnatuurlijke spelling oplegt (ook vroeger!), waarnaar de mensen dan gaan spreken? Maintenant il faut dire "pannenkoek" et ne plus "pannekoek". Pezierig als je Franstalige vrienden je zoiets zeggen of vragen.
Het zg. correcte Nederlands wordt door sommige, zogenaamde taalmeesters aan de onwetende massa opgelegd.
Wat de verzorgde uitspraak ervan betreft schijnen ze de laatste jaren te plooien en aarzelen niet om zelf tussentalen en slordig Nederlands te propageren of op te leggen. Het moet zogezegd vertrouwd klinken. Voor wie? Voor een Gentenaar of voor een Hasselaar? Voor wie,eigenlijk???
Hoe is het mogelijk dat zelfs een taalprogramma wordt gepresenteerd door iemand die "beschaafd" of veredeld Antwerps spreekt? Dat begrijp ik niet. En dat zijn programma's opgesteld door de mensen die woordenboeken maken en op taalgebied gezag genieten!!! Vreselijk.
Het Nederlands van de soaps wordt door de regisseur voorgeschreven en als je te correct spreekt en niet past in het klunzige taalgedoe word je terechtgewezen en moet je je mond in allerlei bochten wringen om toch maar mee te kunnen "taalsoapen".
Het is ontmoedigend. En dan wijken wij op den duur te ver af van het Algemeen Nederlands en worden we weer eens op de vingers getikt.
Of alles dat uit Holland komt goed is ... nee, zeker niet. Maar daar zullen ook wel schoolmeesters en vingertjes-opstekers zijn die de taalvervuilers terechtwijzen.
Waarom kan ik niet meer correct schrijven zonder een woordenboek naast mij terwijl ik dat vroeger wel kon? Terweil dan wort gezecht datte spelling alleen door amtenare en schoolfrikke moed worde toegepast. Maar die spreken vaak zelf ook nog slecht: dikwijls een met dialectwoorden en -klanken doorspekt Nederlands. Schijnheiligheid troef!
Je wordt er misselijk van.
Vlaams is de alleroudste taal
Ingediend door Schapendonk op do, 14/11/2013 - 22:35.
Vlaams is de alleroudste taal ter wereld en helixt regelrecht uit het Moors (i.c. Hebreeuws) > het Crack (i.c. Grieks) > het Lats (i.c. Latijn) en het 'spat plat' (i.c Spaans). De talen tussen haakjes stammen UIT het VLaams alias het '(e) spanselat' (vgl. 'spaanplaat') dat van 'hatlat' > 'het land' komt en helixt uit '(h)atlat > atlanti (ik heb er het land aan, ik heb er tabak van, ik heb er genoeg van > IK HEB ER DE JU IN (de kop van JUT > woestine van PEENE > Mokerhei).
De 'Spaanse Brabander' kwam niet uit Spanje maar uit St. Omar (Makkendam > Dame Megico > Moguntiacum). Nofre Tete (Teteghem) > ons hoofd > notredamos (onze dames) > 'once douce' (11, 12) > ons Zoeteke, ons Lieveke. Woorden ontstaan uit getallen.
Het Spat helixt uit het Vlaams en wordt pas in Spanje het 'Spaans' net zoals het 'Lesbos' pas in Griekenland 'Lesbos' wordt. Maar het eerste 'Latbot' (Lesbos) helixt uit 'Vlijtig Liesje' > 'Lesbiennes' > 'die Biene Maya > Mayakalender. Het 'Les Pays Bas' helixt in 'Baskenland'. Baskisch is gewoon oud-Vlaams, maar taalkundige herkennen die woorden niet omdat geen enkele taalkundige de vierde fase van Becanus begrepen heeft: de permutatie. Asteaskena > Azteken > asteken op aswoensdag > mecredi > Mittwoch dat niet het 'midden van de week' betekent, maar naar 'mitwife' (la femme sage) verwijst > 'wroetvrouw' (patriarch > Patentante (die het patent had op de klankverschuiving > peettante > potige tant > POTNIA TERRA) > 'vroedvrouw' dat van 'bakervrouw' komt dat helixt in 'BECA' want Becanus' moeder was een BEKA dat helixt in HEKS (hexa) dat gewoon 'alchemiste' betekent.
Het Frans, het Engels, het Duits en het Standaardnederlands helixen uit het prachtige Vlaams, want BELGICA betekent 'la belle chica', het 'enige meisje' (mooi > ooi). Zij was 'Belgica Florens, Belgica Destructa', Vrouwe Justitiae, de gevallen aartsengel 'LUCIFER'.
Ganspetti > gans vol spetters > helemaal vol met spatten.
Dit is KLANKVERSCHUIVING à la Becanus
Zie op research gate mijn (rommelige) artikel over de
DE UNIVERSELE KLANKHELIX VAN GOROPIUS BECANUS
Ga er maar eens een weekendje voor zitten en laat die hersenen eens WERKEN.
Vrouwen (de muzen) hebben de wetenschappen uitgevonden: de zeven artes (Artis > Zoo > 'zodiak') Ik bewijs dat Tora, Bijbel en Koran op een gezamelijk 'boek' steunen dat niet 'geschreven' werd door mannen, maar 'geschoven' door vrouwen, want de sterren vormen een BRAILLESCHRIFT en daar vindt men niet alleen levensgroot HATSCHEPNUT > 'het schepnet' terug, maar ook BOETIE alias Kanaän (het land der boten (boots > roots) > het land der kano's: Artois en West-Vlaanderen.
De Palestijnen (pale tint > bleekgezichten) hebben al sinds zeventig jaar gelijk > de joden kwamen niet uit het huidige Israel, want het eerste 'ASTRA' (Istrie > Israel) lag in Asturia (Astoeria) > Artois (land der sterren, waarmee de 'boetseersters (artsen) > boenSTERs (Boendale) > 'werkSTER' alias 'alchemisten' alias 'hexa's' (zessterren) > 'heksen' die mannen vanaf 500 voor tot 1700 na Christus massaal hebben uitgeroeid omdat ze 'hoofs' (nofre tete, onze hoofden, 'schrander koppie') waren: GELEERD! Dat waren de BECA's, de bakervrouwen (bakermat) > de vroedvrouwen > de 'witte vrouwen uit het verloren millenium' (zie foto Wikipedia 'waterdamp' > slurfvrouw). Geen 'hokus pokus' maar gewoon de manier waarop onze hersenen werken.
Trek voor dat artikel maar eens een weekendje uit en gebruik 'oe harses', want het heeft slechts te maken met de 'mastboom' > de harswisselaars > de gravitatie. De 'pijnboom' is de 'pijnappelklier' > onze CHIP.
Ans Schapendonk
Wil dit dan zeggen dat de
Ingediend door Anoniem op do, 14/11/2013 - 22:30.
Wil dit dan zeggen dat de presentatoren op één vanaf nu dossier mogen laten rijmen met papier, zoals de meeste studiogasten (en Vlamingen) dat doen?
http://www.vrt.be/taal/de-kwe
Ingediend door Ruud Hendrickx op zo, 17/11/2013 - 12:44.
http://www.vrt.be/taal/de-kwestie-dossier
Vijftien jaar geleden heb ik al gezegd dat er niets mis is met dos-sier.
Oproep tot talige ongehoorzaamheid
Ingediend door Jo Kokkelmans op do, 14/11/2013 - 19:30.
Vooral in België is de vraag natuurlijk waar de standaardtaal ophoudt en waar het dialect, of veel meer nog het Verkavelingsvlaams, begint. Ik weet niet wat de heer Hendrickx denkt van "wagens" die op "naft" "bollen", of hij daar ook zo blij mee zal zijn. In zo'n geval zullen ondertitels op tv wel nodig zijn.
Een nog groter probleem in België wordt gevormd door politici (ook van N.V.A. en Vlaams Belang) en hoogwaardigheidsbekleders die een soort Nederlands spreken waar het Frans vanaf druipt en wier Nederlands men beter begrijpt naarmate men Frans kent. Moet zo'n stuntelige vertaalde taal dan ook maar als Nederlands beschouwd worden?
Gelijk heb je, taal leeft en
Ingediend door Jasper op do, 14/11/2013 - 14:23.
Gelijk heb je, taal leeft en is niet een product van een ander beschermd met patent of auteursrecht of wat dan ook. Wij bepalen de taal want hij is van ons.
Toch is de invloed van woordenboeken e.d. groot. Hier kijken we immers naar om te leren hoe iets geschreven wordt en wat iets betekent. Het zou makkelijk kunnen dat een tikfout in de Van Dale gewoon in de taal terecht komt. Dus alhoewel beschrijvend toch bepalend.
Er is ook nut bij een standaardtaal. Het wordt ervaren als prettig. Dat is ook waar voor dialecten. Als je raar spreekt is het niet mooi, niet inteligent of niet verstaanbaar. Zelfs straattaal kent zo wel zijn regels, alhoewel dat niet op te vatten is in een woordenboek.
Overigens, dat is een gevolg van dat taal van ons is. Het is namelijk niet van mij of van jou. Was dat wel zo dan hadden we er niks aan. Taal heeft meer dan 1 deelnemer nodig (nou ja, een niet triviale, natuurlijke taal). Dat maakt dus dat je in Nederland een andere standaardtaal krijgt dan in Belgie. Maar dat is toch prima? Ik vindt het Vlaams een verrijking van de nederlandse taal. Een taal die van Nederland is maar ook van Belgie en die zonnige eilandjes.
Dus spreek vooral zoals je het prettig vindt om te spreken (danwel schrijven). Een kritiek als het is te belgisch kan je niks mee, gewoon negeren. Verkeerd taalgebruik is daarentegen gewoon nog een zonde. Want het klinkt dom en je boodschap komt er door niet goed over. Met de toevoeging dat je wel moet proberen om de boodschap te vatten en niet alleen bezig te zijn met de vorm.
oproep tot talige ongehoorzaamheid
Ingediend door Felix van de Laar op do, 14/11/2013 - 13:59.
Beste Ruud,
ik herinner me dat we over standaardtaal en afwijkingen daarvan vaak met elkaar van gedachten hebben gewisseld in het Taaladviesoverleg van de Nederlandse Taalunie. Ik herinner me óók dat je bij zo'n gelegenheid wist te melden dat de VRT nooit een nieuwslezer of presentator zou aannemen met een al te duidelijk accent; die zou eenvoudigweg niet door de taaltest heen komen. Als Nederlander constateerde ik toen: een Noraly Beijer zou dus bij de VRT nooit op de buis komen. En ik dacht aan de rijkdom aan accenten die je op de BBC kunt horen.
Begrijp ik nou dat dit allemaal met terugwerkende kracht bij de VRT anders is geregeld!?
Want je hebt overschot van gelijk: de taal is van de gebruikers, van ons allemaal, en we mogen ermee doen wat we willen.
kan grotendeels meegaan met
Ingediend door Anoniem op do, 14/11/2013 - 13:06.
kan grotendeels meegaan met uw betoog (ben NL, maar woon al 40 jaar in België (ik vermijd de naam Vlaanderen, want na jaren in Brussel, weet dat
dat een afgescheven taalgebied is). Mijns inziens wordt de taal die als kapstok dient om elkaar te blijven begrijpen veel meer bedreigd door alle verkeerde klemtonen die welig tieren. Op den duur bemoeilijkt de eigen interpretatie van de uitspraak het onderling begrip. Dat wilde ik even kwijt. groeten
Kritische bedenkingen bij het artikel van Ruud Hendrickx
Ingediend door Ghislain J.J. Duchâteau op do, 14/11/2013 - 12:24.
Het artikel van Ruud Hendrickx roept bij mij kritische bedenkingen op.
Hij propageert de tendens van het onderscheid tussen Nederlands-Nederlands en Belgisch-Nederlands met acceptatie van de beide
grote taalvariëteiten. Die acceptatie is tot op zekere hoogte begrijpelijk voor het spreken van het Nederlands, omdat de taalgebruikers
zich dan spontaan en ongeremd kunnen uiten. Het beklemtonen van dat onderscheid evenwel is voor mij negatief.
Persoonlijk zou ik als tegenstem willen pleiten voor de eenvormigheid in spreek- en schrijftaal in beide gebieden waar het Nederlands de
normaal gehanteerde gebruikstaal is. De overeenkomsten zijn enorm veel groter dan de verschillen.
Waarom dan niet opkomen voor nieuwe taalzorg? Laat ons zoveel mogelijk in Nederland de Vlaamse woorden leren kennen en aanvaarden en omgekeerd, laat ons in Vlaanderen zoveel mogelijk de specifieke woorden uit Nederland leren kennen en aanvaarden.
In dat opzicht is er werk aan de winkel, maar evenzeer is er een nieuwe cultivering nodig zowel in Nederland als in Vlaanderen van een keurige verzorgde uitspraak van het Standaardnederlands.
Mijn wens daarbij is dan ook dat de Vlaamse openbare omroep zou ophouden met verder te verglijden naar tussentaligheid en dialectgebruik in de niet-informatieve programma's. Spontaan Algemeen Nederlands ook in niet-formele situaties is perfect mogelijk.
In het dagelijks leven in Vlaanderen komt het trouwens veelvuldig voor.
Ook dat even beklemtonen is nodig tegenover wat de laatste
weken in de media verschijnt in verband met het taalgebruik binnen het Nederlandse taalgebied.
Ook als vandaag de dag de
Ingediend door Jan Uyttendaele op do, 14/11/2013 - 11:43.
Ook als vandaag de dag de taalgebruikers de taalnormen bepalen in plaats van de taaladviseurs en de woordenboekmakers, dan bestaan er nog altijd normen. De heer Hendrickx is taaladviseur bij de Vlaamse Radio en Televisie en stuurt elke maand naar honderden mensen een 'Taalmail', waarin hij taalfouten corrigeert. Als hij echt van mening is dat wie vindt 'dat een woord of een uitdrukking prima is', het dan 'ongegeneerd' in zijn standaardtaal moet gebruiken, 'wat taaladviseurs of woordenboekenmakers ook mogen beweren', dan kan hij beter ophouden met het geven van taaladvies en al die fouten gewoon opnemen in het woordenboek waarvan hij redacteur is. Als er geen etiquetteregels meer bestaan, dan hoeft er geen gedragsadvies meer gegeven te worden. Als er geen gezondheidsleer meer bestaat, dan hoeft er geen voedseladvies meer gegeven te worden. Als er geen taalnormen meer bestaan, dan hoeft er geen taaladvies meer gegeven te worden.
Talige ongehoorzaamheid of talige creativiteit?
Ingediend door Christian Vandekerkhove op do, 14/11/2013 - 11:39.
De taal is een voertuig voor communicatie en een instrument voor uiting van cultuur.
Anders dan in computertalen, waar varianten op syntax en semantiek tot communicatierampen kunnen leiden, is de menselijke taal iets organisch. Starheid is hier synoniem voor verarming. De taal is een erfenis die een groot gemeenschappelijk stuk heeft, maar die zich ook, net zoals water in een fles, aanpast aan de vormen, waarin ze leeft. Een taal die niet zichzelf mag zijn, is niet langer een drager van de steeds veranderende culturen.
Een taal die op imperatieve wijze wordt opgelegd door een kleine elite van academici kan dan wel heel gedisciplineerd zijn, maar waar is dan nog ruimte voor expressie en creativiteit?
Er is een verschil tussen een kast die je met eigen handen bouwt en een die je samenstelt met een bouwpakket. Deze vergelijking gaat natuurlijk slechts ten dele op.
Het is niet de taak van een taalacademie of in ons taalgebied de Taalunie om de taal voor de gebruiker samen te stellen. Haar missie is eerder met een waakzaam oog de taal in de gaten te houden en een inventaris te maken van haar varianten in ruimte en tijd. In tijd, omdat de te communiceren boodschappen in de loop van de jaren veranderen. In ruimte, omdat de verschillende gemeenschappen inderdaad verschillend zijn.
Taalgebruikers bepalen de taal
Ingediend door Bart B. Van Bockstaele op do, 14/11/2013 - 11:33.
Ik denk dat het echt wel minder lang geleden is dan veertig-vijftig jaar. Figuren als Paardekooper, Heidbuchel, Desiere, Berode en Galle zijn langer actief geweest dan dat en de schade die ze aangericht hebben is niet te overzien.
We hebben het vaak over de taalonzekere Vlaming, maar heeft die Vlaming wel een keuze als hij/zij op school gedwongen geweest is een soort Nepnederlands te leren en te gebruiken dat niet door Nederlanders, niet door de Taalunie en niet door Vlamingen gesproken wordt, maar in het hoofd van taalterroristen ontstaan is?
Ik heb altijd een boontje gehad voor Ruud Hendrickx. Hij is geen taalnazi en deze oproep toont dat overduidelijk aan.
Welaan dan: weg met de pagina, leve de bladzijde. Ik draag geen uurwerk omdat ik er geen behoefte aan heb, maar ik verafschuw een horloge en loop er in een boogje omheen. Mijn weinige overgebleven haren worden droog gehouden door een regenscherm, geen paraplu; posters hang ik op met duimspijkers, niet met Franse wandluizen.
Ik heb geen suikerziekte en nog minder diabetes en wanneer ik oud en ziek wordt en goede redenen heb om te denken dat er maar weinig plezier meer te beleven valt, dan zal ik me ver houden van zelfdoding, maar zelfmoord zeker overwegen, met dank aan Ruud.
PIDJETTEN
Ingediend door Walter A.P. Soethoudt op do, 14/11/2013 - 11:20.
Oerwoud, wildernis, jungle, rimboe (Maleis) zijn oké, maar brousse (uit het Belgisch koloniaal verleden) dat in Vlaanderen haast algemeen wordt gebruikt staat niet eens in het woordenboek. Pidjetten (Maleis) - zoek het zelf maar op - daarentegen kun je daar dan wel vinden, waardeloos! Ik kan Van Dale zeker halveren als ik al de niet (meer) gebruikte woorden eruit haal.
Brousse staat wel degelijk in
Ingediend door Ruud Hendrickx op zo, 17/11/2013 - 12:40.
Brousse staat wel degelijk in de Grote Van Dale en in Hedendaags Nederlands.