Leer eens Frans met 61 woorden

Marc Brysbaert

Marc Brysbaert, taalpsycholoog

Reportage
Ludo Permentier
Luc Daelemans

Laat leerlingen veel minder Engelse of Franse woorden leren dan nu, maar dan wel grondig. Dat stelt taalpsycholoog Marc Brysbaert (UGent). Hij  onderzoekt hoe we taal maken en begrijpen. Hoeveel woorden hebben we daar écht voor nodig?    

Er zitten minstens 50.000 woorden in ons hoofd. Sommige gebruiken we dagelijks, andere hebben we misschien maar tien keer in ons hele leven gelezen of gehoord. Maar zelfs die laatste zitten opgeslagen in de hersenen. En met die woorden gaan we iets uitleggen. Met een debiet van drie woorden per seconde weten we feilloos de woorden uit dat mentale woordenboek op te halen en op een rijtje te zetten. Daardoor kunnen we onze gedachten overbrengen naar een luisteraar. Die zoekt met dezelfde snelheid de betekenis van die woorden op in zijn eigen hersenen. Zo kan hij onze gedachtegang reconstrueren.

Er zitten minstens 50.000 woorden in ons hoofd

Al lang proberen taalpsychologen te achterhalen hoe dat mogelijk is. Ze vragen zich ook af hoe een kind – vooral een kind – in staat is dit te leren. De jongste tien jaar hebben ze verrassende vaststellingen gedaan. Ontwikkelingen in de wereld van de computer hebben hen daarbij stevig geholpen.

Dit is geen woord

Hoe snel herkennen we woorden? Daarvoor hebben Marc Brysbaert en zijn collega’s een proef gedaan en die heeft hen veel geleerd. De proefpersonen zitten aan een computer. In een willekeurige volgorde krijgen ze bestaande en niet-bestaande woorden te zien. Ze moeten op een knop drukken: dit is een woord / dit is geen woord. De computer meet hun reactietijd. Zodra heel veel mensen die toets hebben gedaan met dezelfde woorden, berekent hij de gemiddelde tijden per woord in milliseconden.

Frequentielijsten werden vroeger gegenereerd uit gedrukte bestanden. Tegenwoordig worden ook ondertitels gebruikt.Marc Brysbaert: "Waarom moet je álle onregelmatige
werkwoorden uit je hoofd leren voor Frans of Engels, als
er maar twintig in echte gesprekken voorkomen?"

Wat je kon voorspellen, komt ook uit. Alledaagse woorden herkennen we sneller dan zeldzame. Om dat zeker te weten, vergelijkt Brysbaert de lijst van de snelste woorden met lijsten van de meest frequente woorden. Zulke lijsten bestaan al sinds de jaren tachtig. Brysbaert: "Toen heeft men aan het Max Planck Instituut in Nijmegen jaren besteed aan het tellen van woordjes en het toewijzen van woordsoorten. Tegenwoordig hebben we middelen om die lijsten sneller en goedkoper samen te stellen."

Onderschriften van films

Brysbaerts eigen frequentielijst is samengesteld uit de onderschriften van duizenden televisieprogramma's en films. Die teksten zijn zowel spreektaal als geschreven taal. Ze blijken een betrouwbaarder idee te geven van de frequentie van woorden dan oudere lijsten, die werden opgesteld met behulp van gedrukte bronnen. Opvallend: als de relatie tussen frequentie van een Nederlands woord en de herkenningstijd in een grafiek wordt gebracht, lijkt die verrassend sterk op de statistieken die voor andere talen werden opgesteld. De snelheid waarmee Nederlands- of anderstaligen woorden herkennen, hangt voor elke taal blijkbaar af van hetzelfde gegeven, namelijk hoe vaak het woord voorkomt in het taalgebruik.

Kleinere woordenschat volstaat

Wist u dat we met een woordenschat van slechts 61 woorden al de helft van al de woorden te kunnen verstaan die mensen in conversaties gebruiken? Dat is een van verrassende conclusies die je kunt trekken  op basis van de frequentielijsten. Die 61 woorden zijn natuurlijk functiewoorden, zoals ik, jij, de, een en het. Maar daar heb je niet zoveel aan om de ander te begrijpen. Maar wie 1000 woorden heeft geleerd, begrijpt al 82 procent van de woorden in een gesprek. Spijtig genoeg moeten we, om van 82 naar 87 en 90 procent te stijgen, onze woordenschat verdubbelen en verdrievoudigen. De suggestie van de taalpsycholoog is dan ook: beperk in (vreemde)taalonderwijs het aantal woorden, maar oefen die dan wel grondig in. "Waarom moet je álle onregelmatige werkwoorden uit je hoofd leren voor Frans of Engels, als er maar twintig in echte gesprekken voorkomen?"61 woorden, maar je hebt er niet veel aan

Koeien, blokken en puzzels

Maar er is meer. Als het herkennen van een woord alleen zou afhangen van zijn frequentie, dan kon je voorspellen welke plaats het inneemt in de statistiek van snelst herkende woorden. Toch is dat is niet altijd zo, en dan wordt het voor psychologen pas helemaal interessant. Want nu kunnen ze op zoek gaan naar bijkomende mechanismen, die misschien iets leren over de manier waarop woorden in onze hersenen opgeslagen zitten. Zo blijkt dat woorden als muts, koe, blokken, spaarpot, soep, mier, schepje, trommel en puzzel niet vaak in conversaties en teksten opduiken, maar toch herkennen we ze snel. Veel van die woorden hebben we geleerd als kind. Blijkbaar laten woorden op nog jonge en weinig 'gevulde' hersenen een diepere indruk na dan woorden die er later bijkomen.

Een hoofd vol netwerken

Er zijn nog andere verrassende vaststellingen over het herkennen van woorden. Om te beginnen herkennen we woorden sneller in hun 'natuurlijke omgeving'. We herkennen het woord brief sneller na het woord postbode, dan na het woord oma. Zelfs vormgelijkheid helpt om een woord snel naar boven te halen. Na het woord boot of boon, herkennen we boom sneller dan na bijvoorbeeld biet of baan.

"Dat verschijnsel wijst erop dat woorden niet zomaar los in onze hersencellen zitten opgeslagen”, weet Marc Brysbaert. “Het betekent dat er netwerken in onze hersenen actief zijn, waardoor een woord banden heeft met sommige andere woorden. Als een deel van het netwerk wordt aangesproken, reageren ook de verwante woorden. Het gevolg is dat een woord dat weinig gelijkende woorden heeft, bijvoorbeeld sfinx, minder levendig in onze hersenen aanwezig zal zijn dan bijvoorbeeld leeuw."

Denken in het Engels

Vervelend is dat ook woorden uit andere talen deel uitmaken van die netwerken. Lang dacht men dat tweetaligheid kon bestaan doordat we twee taalsystemen apart konden houden in ons hoofd. Daar wordt nu sterk aan getwijfeld. Niet alleen blijken de meest vertrouwde woorden, ook al zijn ze in een andere taal, soms die uit onze moedertaal in de weg te zitten. Zo zal iemand die veel Engels gebruikt, het woord room iets trager als Nederlands herkennen doordat het Engelse room in de weg zit.

 

Daarenboven is taal gebonden aan situaties, zegt Marc Brysbaert. Hij woonde lang met zijn gezin in Engeland, waar de kinderen op school zaten. "Als ik ze vroeg in het Nederlands iets te vertellen over school, dan zag ik ze bij wijze van spreken denken in het Engels en vertalen naar het Nederlands. Maar als we over opa en oma vertelden, schakelden ze spontaan naar het Nederlands over, want bij hen hadden ze die taal gesproken."

Hersenen als een computer

Er ligt nog werk op de plank voor taalpsychologen. Zo willen ze meer inzicht in hoe we met onze woordenschat zinnen maken. Tot een jaar of tien geleden volgde de taalkundige wereld vrijwel unaniem de theorieën van Noam Chomsky. Die sprak over dieptestructuren die voor elke taal dezelfde zijn en pas klank krijgen in oppervlaktestructuren die per taal verschillen.

"Lang heeft men geprobeerd op basis van deze inzichten vertaalcomputers te maken. Dat wilde maar niet lukken en de taalkundige aanpak werd ingehaald door het succes van onderzoekers naar artificiële intelligentie. Die keken naar groepen woorden die dikwijls samen voorkomen en vertaalden op basis van statistiek. En gek genoeg komt nu het idee naar boven dat Chomsky het verkeerd zag en dat wij misschien ook wel taal maken met woordenreeksen die door veelvuldig gebruik actief zijn in onze hersenen."

Of hoe de mens meer op een computer lijkt dan hij zelf voor mogelijk hield.

 

Naschrift van de redactie: SUBTLex-NL bevat frequenties van Nederlandse woorden in ondertitels.

 


 


Zelf aan de slag:

Test

Vraag iemand om de tijd op te nemen die je nodig hebt om twee lijstjes met woorden voor te lezen.

Lijstje 1:

gong – ruif – tobbe – schol – drama – kreng – flap – long – roes – klier

Lijstje 2:

hoofd – licht – enkel – vorm – stuk – grens – druk – wapen – soort – deel

De kans is heel groot dat je meer tijd nodig had voor lijstje 1 dan voor lijstje 2. Hoe komt dat? Daar zijn twee verklaringen voor.

Ten eerste zijn de woorden uit het eerste lijstje veel zeldzamer. Per miljoen woorden komen ze gemiddeld slechts 5 keer voor. De woorden uit het tweede lijstje tref je meer dan 300 keer aan per miljoen woorden. Dit heet het frequentie-effect.

Ten tweede heb je de woorden uit het tweede lijstje waarschijnlijk vroeger geleerd (gemiddeld op de leeftijd van 6 jaar) dan de woorden uit het eerste lijstje (gemiddelde leeftijd 10 jaar). Dit is het effect van de verwervingsleeftijd.

Woorden die je dikwijls aantreft, en die je ook nog eens vroeg hebt geleerd, herken je vroeger. Waarschijnlijk komt dat doordat ze steviger vastzitten in de hersenen of gemakkelijker toegankelijk zijn.


 


Doe mee aan het grootste taalexperiment ter wereld!

Ga naar Science XL om te lezen waar het over gaat en haal de app Science XL gratis van de appstore. De test duurt vier minuten en je helpt er de wetenschap mee vooruit. Je hebt er wel een iPhone of iPad voor nodig.

 

Reacties

Ik heb alle twee de lijstjes

Ik heb alle twee de lijstjes gelezen en er zat een heel groot verschil in tij tussen!
groeten.

61 franse woorden

Waar vind ik de lijst van de 61 franse woorden?

jajaja

jajaja

Zou ik ook heel graag willen

Zou ik ook heel graag willen weten...

61 woorden

Test het volgende eens uit:
Neem een willekeurige geschreven of gesproken Franse tekst, schrap alle woorden die niet tot de 61 basiswoorden behoren en kijk dan wat je er nog van begrijpt. Helemaal niets.
Het neemt niet weg dat men bij het aanleren van vreemde woorden wel degelijk rekening moet houden met hun frequentie. De leerlingen moet je niet opzadelen met weinig frequente woordenschat, daar volstaat een passief begrip.

Volstaan 61 woorden om een vreemde taal te leren?

Jammer genoeg niet. Wat Marc Brysbaert heeft berekend, is dat mensen in conversaties voornamelijk die 61 gebruiken. Ze vormen zelfs de helft van de woorden in een conversatie. Maar spijtig genoeg zijn het vooral functiewoorden: ik, je, het, de, dat, is, niet, een.

De volledige woordenlijst, met bij elk woord hoe vaak het voorkomt per miljoen woorden, vindt u hier: http://crr.ugent.be/archives/576

woordenlijst

Op het internet vond ik een woordenlijst. Gaat het om deze woorden?

ik, jij, iemand, mensen, iets
ding, lichaam, dit, dezelfde, ander, één, twee, sommige, alle, veel
goed, slecht
groot, klein
denken, weten, willen, voelen, zien, horen
zeggen, woord, waar
doen, gebeuren, bewegen
er is, hebben
leven, sterven
wanneer/tijd, nu, voor, na, lang (=lange tijd), kort (=korte tijd), enige tijd, moment
waar/plaats, hier, boven, onder, ver, nabij, kant, binnen, tegenaan
niet, misschien, kunnen, omdat, indien
erg, meer, soort, deel van, zoals.

ik ben heel benieuwd of dit

ik ben heel benieuwd of dit inderdaad de 61 woorden zijn, heb je een reactie gehad?

de 61 woorden

ik VNW
je VNW
het VNW
de LID
dat VNW
zijn WW
niet BW
een LID
en VG
wat VNW
van VZ
we VNW
ze VNW
hij VNW
in VZ
maar VG
er VNW
op VZ
te VZ
me VNW
die VNW
hebben WW
met VZ
voor VZ
als VG
u VNW
dit VNW
hier VNW
jij VNW
naar VZ
om VZ
mijn VNW
weten WW
dan BW
wel BW
kunnen WW
nog BW
willen WW
geen VNW
moeten WW
zo BW
aan VZ
hem VNW
goed ADJ
ja TSW
hoe BW
waar VNW
nu BW
nee TSW
haar VNW
gaan WW
't VNW
uit VZ
ook BW
over VZ
doen WW
komen WW
mij VNW
daar VNW
zullen WW
bij VZ

gebaseerd op de data en ook de woordencategorizering van http://crr.ugent.be/isubtlex/

@jansegers

frequentielijsten

Zojuist is een link toegevoegd door de auteur:
http://crr.ugent.be/archives/576 bevat de database waarnaar wordt verwezen door Marc Brysbaert.

opzet door taalunie

kan de taalunie een opzetje maken van de 61 woorden voor de de 4 talen frans, duits, engels en spaans?
dank

61 woorden

Of hoe de mens meer op een computer lijkt dan hij zelf voor mogelijk hield, dit is de wereld op zijn kop. Sinds de jaren '80 omschrijf ik de computer als het verlengde van onze hersens. Zoals het paard en later de auto het verlengde zijn van onze benen. Dat er van de computer uit een terugkoppeling komt naar onze hersenen en onze kennis dan ook versneld groeit, lijkt dan ook voor de hand te liggen. We raken immers in een dagreis tegenwoordig veel verder dan in de 19de eeuw.
Dat tweetaligheid te maken heeft met een (groot)ouder, weet ik al nagenoeg dertig jaar. Nu blijkt dit ineens wereldnieuws. Het principe in het kinderhoofd is: 1 persoon, 1 taal en als er twee personen zijn en het zijn (groot)ouders die een andere taal spreken, dan 1 persoon 1 taal. Dat het in het Noorden van België nog vaak voorkomt, tweetaligheid, is dan weer een ander verhaal. Het Nederlands ligt daar doorgaans buiten de kring der (groot)ouders en wordt aldus een 'tweede' taal zonder tweetaligheid.
Ik had Franse en Nederlandse grootouders, zie je.

Het is een feit dat de

Het is een feit dat de huidige leerplannen niet genoeg aandacht besteden aan het spreken en toepassen van de taal, en dat aan het einde van het middelbaar de leerlingen niet in staat zijn vlot gesprekken te voeren in het Frans. Toch kan woordjes leren niet zomaar worden afgeschaft. Het gaat immers niet enkel over de woorden, maar over geheugentraining. Het zou beter zijn om actief met de woorden om te gaan, zowel binnen het klaslokaal als thuis.

Veel te veel woordenlijsten ontmoedigen en betekenen tijdverlies

Voor leraars "moderne" talen is het een makkelijk klusje om hun leerlingen die lange woordenlijsten op te leggen: leer uit je boek, van pagina ... tot pagina... Praktisch komt er weinig van in huis, en na drie jaar Frans (Vlaanderen) of Nederlands (Wallonië) zijn de jongeren niet in staat een gesprek te voeren. Waarom? Te veel onnodige woorden, te weinig praktijk. Voor Engels ligt het anders, want dankzij ondertiteling op tv (Vlaanderen) kennen onze peuters al heel wat Engels wanneer ze op school beginnen...

61 woorden

Interessant taalfenomeen. Weet er iemand zo'n frequentie-woordenlijst van het Spaans? (liefst N-S/S-N)

61 woorden Italiaans

Wie weet welke 61 woorden ik moet leren om mij in het Italiaans te redden? Of in het Frans, Duits en Engels? Ik vind dit interessant. Hoe moeilijk is het om 61 woorden te leren? Mijn studenten kunnen hiermee hun voordeel doen!

Wat blijft taal toch een

Wat blijft taal toch een boeiend vakgebied en wat is er nog veel te ontdekken.

Het afstemmen van het woordenschatenonderwijs voor vreemde talen zou op deze manier een uitkomst zijn voor kinderen met spraak- en taal problemen en/of dyslexie. Als de hoeveelheid woorden wordt beperkt, er ingezet wordt op praktisch nut en de betekenissen van woorden intens worden uitgediept. Zullen deze kinderen mogelijk in het huidig onderwijssysteem minder vaak hoeven vastlopen vanwege o.a. het verplichte vak Engels.

drs. Pascalle Peters

lijst 61 woorden

waar vind ik de lijst met 61 woorden om Frans beter te kunnen verstaan? Met dank
Jeanne

lijst 61 woorden

die lijst met 61 woorden om beter Frans te kunnen verstaan zou ik ook wel heel graag willen hebben. Ik worstel al heel lang met deze taal en wil zo graag beter in staat zijn om een gesprek te voeren in het Frans tijdens mijn vakantie in dat land

frequentielijst

Download eens >>French Lexicon Project words.zip<< van de site http://sites.google.com/site/frenchlexicon/results en sorteer de woorden dan op frequentie.

Succes ermee

Taal

Ik ben dol op taal. Lezen, schrijven...
Wel is het jammer, dat er zoveel buitenlandse en dan met name Engelse woorden in onze taal verschijnen. Misschien ben ik ouderwets.
Dit artikel heb ik met veel plezier gelezen.

61 franse woorden

Om dit te testen wil ik wel een overzicht met 61 franse woorden ;-)